Παρασκευή 6 Νοεμβρίου 2009

Βιβλιοκριτική Gomorra

Βιβλιοκριτική

Roberto Saviano – Gomorra
viaggio nell’imperio
economico e nel sogno di dominio della camorra
εκδόσεις Mondadori, Milano 2006

Ρομπέρτο Σαβιάνο- Γκομόρρα
ταξίδι στην οικονομική αυτοκρατορία και στο όνειρο εξουσίας της καμόρρα
Μια πολυεθνική εταιρεία που δεν συζητείται έξω από την επικράτεια εξουσίας της ή κατά Μαρξ έξω από τον χώρο απαλλοτρίωσης πρωτόγονου κεφαλαίου είναι αν μη τι άλλο ένα παράδοξο της ελεύθερης αγοράς. Όταν όμως η εν λόγω επιχείρηση επιβάλλει δια της βίας την σιωπή σε όσους αποπειρώνται να αναλύσουν ή έστω να παρουσιάσουν το επενδυτικό της πρόγραμμα, τότε βρισκόμαστε μπροστά σε παράδοξο που εγείρει υποψίες. Αν μάλιστα η αναφερθείσα απαλλοτρίωση συνοδεύεται από ρυπές καλάσνικοφ και το πρόγραμμα επενδύσεων από ξέπλυμα χρημάτων, τότε ενδεχομένως αυτό το ύποπτο παράδοξο να είναι και κάτι παραπάνω από μια πετυχημένη επιχειρηματική πολιτική.

Το σπάσιμο της σιωπής που επιβάλλει το Σύστημα -τουτέστιν ο εγκληματικός μηχανισμός που συνοδεύει την επιχειρηματικότητα- δεν είναι εύκολη υπόθεση. Ο Σαβιάνο είναι ένας 27χρονος Ναπολιτάνος από το προάστιο Σεκοντιλιάνο, όπου η ανέχεια, η ανεργία και η ανεπίσημη οικονομία έχουν από δεκαετίες αλλάξει την έννοια της παραβατικότητας: το όριο μεταξύ υποαπασχολούμενου και ‘συνεργάτη’ του Συστήματος συχνά είναι θολό. Και το περιβόητο παράλληλο στην επίσημη οικονομία Σύστημα είναι αυτό που στον υπόλοιπο κόσμο αποκαλούμε ‘μαφία’, λέξη κλισέ, κενή νοήματος για τον συγγραφέα.

Ο Σαβιάνο παραβιάζοντας την ομερτά της camorra [προφέρεται καμούρρα] υπογραμμίζει πρώτα αυτό ακριβώς: ότι η μαφία της Καμπανίας δεν είναι άλλο από μιαν επιχείρηση με πολλαπλές επενδύσεις και αστρονομικά κέρδη, με κοινωνική διείσδυση και πολιτική επιρροή. Μια οικονομική δυναμική που έχει τόσο να κάνει με το όποιο Σεκοντιλιάνο όσο και περισσότερο με την Ισπανία όπου ο ΕΤΑ που αγοράζει όπλα από την Καμόρρα, με το Πεκίνο όπου ρούχα ‘μαϊμού’ παρασκευάζονται κατά παραγγελία της, με το Μιλάνο όπου οίκοι μόδας τα μεταπωλούν, με το Λος Άντζελες όπου μονοπωλεί την κοκαίνη με κέρδος 1000%, με την Σκοτία όπου κατέχει εστιατόρια, με την Τενερίφη όπου διαθέτει όλο τον τριτογενή τομέα, με την Πολωνία όπου οι οικοδομικές της επιχειρήσεις χτίζουν ολόκληρα χωριά- και η λίστα δεν τελειώνει, περνώντας από τα Βαλκάνια και τη χώρα μας.

Ο άθλος του Σαβιάνο δεν έχει να κάνει μόνο με το γεγονός ότι ηγέτες της Καμόρρα τον απειλούν για τη ζωή του μετά την έκδοση του βιβλίου. Είναι κυρίως ότι το βιβλίο αποτελεί - σχεδόν χωρίς δευτερογενείς πηγές αλλά μόνο με προσωπική έρευνα πεδίου- τόσο μιαν εγκυκλοπαίδεια της δραστηριότητας της οργάνωσης, όσο και μια συναρπαστική πρωτοπρόσωπη αφήγηση ενός μυθιστορήματος που λαμβάνει χώρα στην αυλή μας. «Η τέχνη δεν πρέπει ν’αντανακλά σαν τον καθρέφτη/ μα σαν τον φακό να μεγαθύνει» λέει ο Μαγιακόφσκυ. Διότι η απίστευτη βία που με χειρουργική ακρίβεια περιγράφεται στις σελίδες, η σημειολογία και το λεξικό του ναπολιτάνικου καρτέλ, η εκμετάλλευση και ταυτόχρονα συνενοχή μεταναστών, ανέργων, εφήβων από το Σύστημα δεν αποτελεί φαντασιακό τόπο. Είναι μια ευρωπραγματικότητα τόσο όσο και η μαύρη αγορά ναρκωτικών που η οργάνωση ελέγχει παντού στην ήπειρο- όσο και το φόρεμα της Αντζελίνα Τζολί, ραμμένο από εργάτες της οργάνωσης.

Πέρα από την αποκαλυπτική δύναμή του περί της διείσδυσης της Καμόρρα στο άλλο Σύστημα –την ελεύθερη αγορά- το βιβλίο είναι ένα τολμηρό ανάγνωσμα που διαλύει στερεότυπα για τον χαρακτήρα των μαφιών και με την καθαρότητα της γραφής του εμμένει στο μυαλό του αναγνώστη χωρίς εντυπωσιοθηρία αλλά με την πειστικότητα ενός βιωματικού πονήματος. Είναι προφανής όχι μόνο η συνειδητή και πολιτικοποιημένη, συμμετοχικής μορφής διάδραση του συγγραφέα με τα γεγονότα αλλά και η διάθεσή του ακριβώς να τα απομυθοποιήσει, παραστήνοντάς τα στην ωμότητά τους- και αυτή των αριθμών πιο σκληρή ακόμα. Καταφέρνει να καταστήσει φανερή όχι μια τοπική προβληματική απλά, αλλά μια παγκόσμια δύναμη που ξεκινά από φτωχές πόλεις κάπου στη Νότια Ιταλία. Το βιβλίο βρίθει αποκαλύψεων –παρά την εποχή της δημοσιογραφίας του κλισέ, αυτή η λέξη φαίνεται να μην έχει χάσει την έννοιά της. Στο εγχειρίδιο αυτό της μητροπολιτικής επιβίωσης δεν χωρά το ψευδοεξωτικό στοιχείο που μπορεί να ανακαλεί μιαν ανάγνωση με ύφος ανθρωπολογίας παλαιού τύπου. Ο Σαβιάνο δεν είναι ένας ‘ερευνητής’ που με κίνδυνο τη ζωή του έθεσε στη διάθεσή μας μια μαρτυρία και μια κατάθεση της άνομης πλευράς της Ιταλικής οικονιμίας∙ είναι προπάντων στόφα σπουδαίου συγγραφέα με διεισδυτική πολιτική ανάλυση.

Μια ιστορική αναδίφηση στην εξάπλωση των Καλάσνικοφ ανά την υφήλιο, παρατηρήσεις για την θέση της γυναίκας στις εγκληματικές οργανώσεις, παρουσίαση της σημειολογίας που ο μαφιόζος χρήται στον μικρόκοσμό του, μια αποτελεσματική αποδόμηση των κινηματογραφικών στερεοτύπων για το θέμα, ο πόλεμος της ναπολιτάνικης περιφέρειας [3000 νεκροί σε είκοσι χρόνια], οι τόνοι του μπετόν και η αντιπαροχή∙ επάλληλες, ομόκεντρες μικροϊστορίες που ο συγγραφέας δεν επινοεί, μα απλώς αποδίδει στο πραγματικό τους μέγεθος. «Το να ζεις στην γη της καμόρρα σου εξασφαλίζει την εμπειρία της καπιταλιστικής απαλλοτρίωσης, σε θέτει ενώπιον της βίας που γεννά το κεφάλαιο, ενώπιον του κεφαλαίου που γεννά βία», είπε ο Σαβιάνο σε πρόσφατη συνέντευξη στο arcoiris.tv. Μέσω του «Γόμορρα» παίρνουμε μιαν ιδέα αυτής της αλήθειας.


Θοδωρής Ρακόπουλος
Μεσσίνα, Ιταλία

Δεν υπάρχουν σχόλια: